TREŚĆ KSIĄŻKI

 

Teksty biblijne podkreślają jednoznacznie, że każdy człowiek otrzymuje życie od Boga i że musi umrzeć (Rdz 2, 7; Hi 14, 5; 34, 14n; Ps 146, 4; Koh 12, 7; Mdr 15, 8; Syr 8, 7; 41, 4). Śmierć jest naturalnym końcem ludzkiego życia. Należy także zauważyć, że w Starym Testamencie istnieje związek między śmiercią a grzechem (Rdz 3; Syr 25, 24). Przez grzech Adama śmierć stała się zerwaniem relacji z Bogiem. Początkowo Stary Testament wyrażał powszechne przekonanie, że umarli przebywają w mrocznym Szeolu, krainie cieni, miejscu oddalenia od Boga (Hi 7, 8-10; 10, 21n; Ps 6, 6; Iz 26, 19). Później widział jednak możliwość ocalenia z krainy umarłych, rozróżniając w Szeolu odrębne stany dla sprawiedliwych i grzeszników (Iz 14, 15; Ez 32, 17-32; 1 Hen 22). Szeol stał się miejscem przejściowym, miejscem oczekiwania prawych na zbawienie. Starotestamentalna koncepcja Szeolu jako zróżnicowanej kategorii zmarłych – w zależności od tego jak zmarły żył – wskazuje na wiarę Izraela w istnienie sądu, który rozstrzyga o losie człowieka zaraz po odejściu z tego świata. Jedynie Bóg może wyzwolić z krainy umarłych (Ps 49, 16). Znamienną dla eschatologii Starego Przymierza jest myśl, że śmierć nie może ostatecznie zerwać przyjaźni, która łączy sprawiedliwego z Bogiem (Rdz 5, 24; 2 Krl 2, 1-18; Ps 49, 16; 73, 23n).

 

Stary Testament objawia, że Jahwe jest Panem życia i śmierci (Ez 37, 1-14). Prawda ta leży u podstaw wiary późnego judaizmu w przyszłe zmartwychwstanie ciał. Wyraźne zapowiedzi zmartwychwstania ciał zawarte są w Księdze Daniela (Dn 12, 1-3) i Drugiej Księdze Machabejskiej (2 Mch 6, 18-31; 7, 1-41). Z opisów tych wynika, że oczekiwanie zmartwychwstania w Starym Przymierzu zrodziło się w związku z doświadczeniem cierpienia i męczeństwa. Uzasadnieniem tego oczekiwania jest przekonanie autorów natchnionych, że Boża sprawiedliwość nie pozostawi w śmierci tych, którzy dochowali wierności Jahwe. Tak więc w czasach ostatecznych sprawiedliwi powstaną z martwych, aby żyć wiecznie z Bogiem (Dn 12, 1-3). Ponadto 2 Mch 7 mówi o męczennikach do końca wiernych Jahwe, którzy natychmiast po śmierci dostępują zmartwychwstania w niebie. Koncepcja wskrzeszenia prawych do życia wiecznego ukazana jest więc w kategoriach Bożej nagrody za świadectwo wiary. Stary Testament zakłada również istnienie stanu oczyszczenia zmarłych od ich winy za grzechy w okresie pomiędzy śmiercią a zmartwychwstaniem, co otwiera im tym samym eschatologiczną perspektywę wskrzeszenia do życia wiecznego w dniu ostatecznym (2 Mch 12, 42-45).

​

Nowy Testament, podobnie jak Stary, postrzega śmierć jako fakt powszechny i widzi ją w kontekście grzechu. Związek śmierci z grzechem został tu ukazany szerzej: powszechność śmierci jest następstwem grzechów indywidualnych wszystkich ludzi, do których by nie doszło, gdyby nie upadek Adama (Rz 5, 12). Aby wyzwolić człowieka od śmierci, Chrystus przyjął ludzkie śmiertelne ciało (Flp 2, 6-8). Przyjmując
śmierć, Jezus nadał jej wymiar zbawczy (Mk 14, 24 i par.; Rz 5, 19; 8, 32; Ga 1, 4; 3, 13). Dzięki Chrystusowi, który „umarł za wszystkich”, każdy człowiek przez chrzest uczestniczy w Jego zbawczej Ofi erze (Rz 6, 3-6; 2 Kor 5, 14). Zbawcza śmierć Chrystusa staje się podczas chrztu śmiercią chrześcijanina dla grzechu, po to, by Jego życie stało się życiem wierzącego. Chrześcijanin należy już do Chrystusa, żyje i umiera dla Niego, ponieważ okazał się On Panem życia i śmierci (Rz 14, 7-9).

​

Jezus Chrystus wypełnił rzeczywistość śmierci swoją obecnością, przez co sprawił, że wierzący w Niego może spotkać się z Panem w chwili śmierci i połączyć z Nim na wieki. Należy podkreślić, że Chrystus przyniósł zbawienie wszystkim wierzącym, nie tylko chrześcijanom, lecz również wiernym epoki Starego Przymierza, oczekującym wyzwolenia ze stanu śmierci rozumianego na sposób Szeolu (1 P 3, 19). Z wypowiedzi nowotestamentalnych (Łk 12, 4n. 20n; 16, 9. 19-31; 23, 43; 2 Kor 5, 8-10; Hbr 9, 27; Ap 7, 13-15) można wnioskować o istnieniu sądu szczegółowego nad człowiekiem zaraz po śmierci, na którym rozstrzyga się ostatecznie jego los pozagrobowy. Przekazy Nowego Testamentu (Łk 23, 43; Flp 1, 23; 2 Kor 5, 8) implikują możliwość zbawienia wiernych bezpośrednio po śmierci i sądzie szczegółowym, w sensie udziału duszy zbawionej w życiu Zmartwychwstałego Pana, przebywania z Nim w chwale w oczekiwaniu na zmartwychwstanie ciała przy końcu obecnego świata. Niemniej koniecznym warunkiem „bycia z Panem” po śmierci jest życie doczesne w pełni ukierunkowane na Jezusa (Rz 14, 8; 2 Kor 5, 15; Ga 2, 20), którego szczególnym wyrazem jest całkowita wiara w Chrystusa Zbawiciela (por. Łk 23, 42) oraz bezinteresowna miłość w chwili śmierci na miarę miłości świadka Jezusa czy męczennika (por. Flp 1, 21. 23; 3, 8). Objawienie Nowego Testamentu suponuje także istnienie między śmiercią a zmartwychwstaniem czasowego czyśćca – stanu zmarłych wymagających oczyszczenia z win przed osiągnięciem pełnego zjednoczenia z Bogiem (Mt 5, 25n; 12, 31n; 18, 34n; Mk 9, 49n; Łk 12, 47n; 1 Kor 3, 10-15; 15, 29).

​

W tekstach nowotestamentalnych jest zawarte przekonanie, iż na końcu czasów Pan powtórnie przyjdzie na ziemię, aby zgromadzić wokół siebie wszystkich wiernych, żywych i umarłych (Mt 24, 29-31; Mk 13, 24-27; Łk 21, 25-28; 1 Tes 4, 16n; 2 Tes 1, 6-10; Ap 14, 14-16). Umarli powstaną z grobów w postaci niezniszczalnej, w nowym, przemienionym i chwalebnym ciele, zaś ci wierni, którzy dożyją paruzji, nie umrą, lecz będą odmienieni (1 Kor 15, 51n). Wszyscy w pełnej naturze ludzkiej pójdą na spotkanie z Panem, aby połączyć się z Nim w wieczności. W dniu paruzji Pańskiej odbędzie się Sąd Ostateczny (Mt 25, 31-46; Rz 14, 10; 2 Kor 5, 10; Jk 5, 8n; 1 P 4, 5. 17; Ap 14, 14-20; 20, 11n), który przyniesie wiernym definitywne zbawienie. Chrystus jako król i sędzia eschatologiczny przekaże wybranych Ojcu, dając im w posiadanie niebo. 

 

Niewątpliwie dla eschatologii biblijnej kluczową kwestią jest prawda o zmartwychwstaniu Jezusa. Wiara Starego Testamentu w życie po śmierci, zwłaszcza nadzieje judaizmu na zmartwychwstanie ciał otrzymują potwierdzenie w zmartwychwstaniu Chrystusa. Nowy Testament objawia, że Chrystus zmartwychwstał jako pierwszy, stając się tym samym wzorem ostatecznej przemiany wierzących na końcu czasów (1 Kor 15, 20. 23b; Kol 1, 18b). Po paruzji Chrystusa wierni w swoich zmartwychwstałych ciałach ukażą się w chwale razem z Panem (Flp 3, 20n; Kol 3, 4).

​